Thực phẩm chức năng không chỉ mang tới nhiều lợi ích tích cực đến sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, việc sử dụng thực phẩm chức năng giúp ngăn ngừa sự thiếu hụt về dinh dưỡng, hỗ trợ sự phát triển sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ nhỏ.
THỰC PHẨM CHỨC NĂNG LÀ GÌ?
Thực phẩm chức năng được ra đời lần đầu tiên ở Nhật Bản vào năm 1980 khi loại thực phẩm này được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và được chứng minh rằng chúng đem lại nhiều lợi ích trong việc cải thiện sức khỏe toàn diện.
Hiện nay thuật ngữ “THỰC PHẨM CHỨC NĂNG” (viết tắt là TPCN) được sử dụng rất phổ biến nhưng không phải ai cũng biết TPCN là gì, vì khái niệm này vẫn chưa được chuẩn hóa quốc tế. Ở mỗi quốc gia, mỗi tổ chức lại định nghĩa TPCN theo cách hiểu riêng.
Một định nghĩa được nhiều người công nhận về TPCN là loại thực phẩm bổ sung các chất dinh dưỡng tốt cho cơ thể từ đó giúp nâng cao sức khỏe, làm giảm nguy cơ gây bệnh và hỗ trợ quá trình điều trị bệnh tốt hơn
Khái niệm thực phẩm chức năng được người Nhật sử dụng đầu tiên trên Thế giới trong những năm 1980 để chỉ những thực phẩm chế biến có chứa những thành phần tuy không có giá trị dinh dưỡng nhưng giúp nâng cao sức khoẻ cho người sử dụng
Theo Viện Khoa học và Đời sống quốc tế (International Life Science Institute - ILSI) thì "TPCN là thực phẩm có lợi cho một hay nhiều hoạt động của cơ thể như cải thiện tình trạng sức khoẻ và làm giảm nguy cơ mắc bệnh hơn là so với giá trị dinh dưỡng mà nó mang lại".
Bộ Y tế Việt Nam định nghĩa TPCN: là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm bớt nguy cơ gây bệnh. Tuỳ theo công thức, hàm lượng vi chất và hướng dẫn sử dụng, thực phẩm chức năng còn có các tên gọi sau: thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, sản phẩm dinh dưỡng y học
Nguồn gốc của thực phẩm chức năng có thể là:
(1) Các thực phẩm có chứa những yếu tố có lợi với hàm lượng lớn, ví dụ: Dầu gan cá có chứa nhiều axít béo omega 3; cà rốt, gấc, cà chua có nhiều vitamin A; Rau quả, bí bầu..có có hàm lượng chất xơ cao giúp chống béo phì, chống tăng cholesterol máu; Hải sản như rong biển có hàm lượng iode rất cao.v.v….
(2) Những thực phẩm tuy có ít hoạt chất, nhưng nhờ công nghệ sinh học người ta “chế biến” thành những thực phẩm chức năng đặc biệt được gọi là thực phẩm thuốc (alicaments, medical foods ) hay dược phẩm dinh dưỡng (nutraceutics), các loại thực phẩm chức năng có bổ sung này đúng là nằm giữa ranh giới thức ăn và thuốc chữa bệnh.
THỰC PHẨM BẢO VỆ SỨC KHOẺ VÀ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG CÓ GIỐNG NHAU KHÔNG?
Theo thông tư 08/2004/TT-BYT về Hướng dẫn quản lý các sản phẩm Thực phẩm chức năng và Thông tư 43/2014/TT-BYT về Quy định về quản lý thực phẩm chức năng có nêu rõ khái niệm thực phẩm chức năng cùng các định nghĩa về thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm bổ sung, thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, sản phẩm dinh dưỡng y học như sau:
Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người, có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm bớt nguy cơ gây bệnh.
Thực phẩm chức năng, tuỳ theo công dụng, hàm lượng vi chất và hướng dẫn sử dụng, còn có các tên gọi khác bao gồm:
• Thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng
• Thực phẩm bổ sung: là thực phẩm thông thường được bổ sung vi chất và các yếu tố có lợi cho sức khỏe như vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzym, probiotic, prebiotic và chất có hoạt tính sinh học khác.
• Thực phẩm bảo vệ sức khỏe: (Health Supplement, Food Supplement, Dietary Supplement) là sản phẩm được chế biến dưới dạng viên nang, viên hoàn, viên nén, cao, cốm, bột, lỏng và các dạng chế biến khác có chứa một hoặc hỗn hợp của các chất sau đây:
a) Vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzym, probiotic và chất có hoạt tính sinh học khác
b) Hoạt chất sinh học có nguồn gốc tự nhiên từ động vật, chất khoáng và nguồn gốc thực vật ở các dạng như chiết xuất, phân lập, cô đặc và chuyển hóa.
• Sản phẩm dinh dưỡng y học: là loại thực phẩm có thể ăn bằng đường miệng hoặc bằng ống xông, được chỉ định để điều chỉnh chế độ ăn của người bệnh và chỉ được sử dụng dưới sự giám sát của nhân viên y tế.
Như vậy có thể hiểu rằng, Thực phẩm bảo vệ sức khỏe là một tên gọi khác của thực phẩm chức năng có mục đích cung cấp các dưỡng chất, hoạt chất có tác dụng bồi bổ cơ thể, cải thiện sức khỏe của người sử dụng có nguồn gốc chiết xuất từ động, thực vật trong tự nhiên, được sử dụng dưới dạng: Viên nang, viên hoàn, viên nén, cao, cốm thuốc....
THỰC PHẨM CHỨC NĂNG CÓ MẤY LOẠI?
Thực phẩm chức năng được chia làm hai loại: Thực phẩm thông thường và thực phẩm tăng cường.
-
Thực phẩm thông thường cung cấp các thành phần hoàn toàn tự nhiên, cung cấp những chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và chất béo có lợi cho tim.
-
Trong khi đó, thực phẩm tăng cường được bổ sung thêm một số thành phần, ví dụ như vitamin, khoáng chất, chế phẩm sinh học, hoặc chất xơ, để tăng cường thêm lợi ích về sức khỏe của món ăn đó.
Dưới đây là một số ví dụ về thực phẩm chức năng thông thường:
-
Trái cây: Quả mọng, kiwi, lê, đào, táo, cam, chuối
-
Rau: Bông cải xanh, súp lơ, cải xoăn, rau bina, bí xanh
-
Các loại hạt: Hạnh nhân, hạt điều, hạt macadamia
-
Hạt giống: Hạt chia, hạt lanh, hạt gai dầu, hạt bí ngô
-
Các loại đậu: Đậu đen, đậu xanh, đậu hải quân, đậu lăng
-
Ngũ cốc nguyên hạt: Yến mạch, lúa mạch, kiều mạch, gạo nâu
-
Hải sản: Cá hồi, cá mòi, cá cơm, cá thu, cá tuyết
-
Thực phẩm lên men: Kimchi, dưa cải bắp
-
Các loại thảo mộc và gia vị: Nghệ, quế, gừng
-
Đồ uống: Cà phê, trà xanh, trà đen
Một số ví dụ về thực phẩm chức năng tăng cường: Bao gồm nước trái cây tăng cường, các sản phẩm từ sữa tăng cường, sữa hạt tăng cường như hạnh nhân, hạt điều. các loại ngũ cốc tăng cường.
